Khi Nào Được Sa Thải Nhân Viên Hợp Pháp Theo Luật Mới

Khi nào được sa thải nhân viên hợp pháp được coi là chủ đề nhận được nhiều sự quan tâm từ cả doanh nghiệp lẫn người lao động. Không ít các trường hợp người sử dụng lao động áp dụng những hình thức sa thải trái với pháp luật, dẫn đến những tranh chấp không đáng có và gây thiệt hại nghiêm trọng cho hai bên.

Vậy khi nào được sa thải nhân viên hợp pháp theo quy định mới của Bộ luật Lao động, và quy trình thực hiện đúng luật cần đảm bảo những gì? Hãy cùng Lê Ánh HR tìm hiểu chi tiết để hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động.

I. Sa thải là gì? Phân biệt với chấm dứt hợp đồng lao động

Sa thải là hình thức xử lý kỷ luật lao động cao nhất, áp dụng khi người lao động có hành vi vi phạm nghiêm trọng nội quy hoặc pháp luật, làm ảnh hưởng đến uy tín, tài sản, lợi ích của doanh nghiệp.

Không giống như hình thức chấm dứt hợp đồng thông thường, sa thải khiến hợp đồng lao động bị chấm dứt ngay lập tức, người lao động không được báo trước và có thể mất nhiều quyền lợi liên quan đến bảo hiểm xã hội, trợ cấp, lương, hoặc quyền khiếu nại nếu không nắm rõ quy định.

Vì thế, sa thải khác với chấm dứt hợp đồng lao động thông thường, cụ thể:

Có thể thấy, hiểu đúng sự khác biệt này giúp người lao động chủ động hơn trong việc bảo vệ quyền lợi, đồng thời giúp doanh nghiệp phòng tránh tranh chấp lao động, tuân thủ đúng luật sa thải mới nhất.

II. Điều kiện và các trường hợp được phép sa thải nhân viên hợp pháp

Việc sa thải nhân viên hợp pháp không thể thực hiện tùy hứng mà phải tuân thủ chặt chẽ theo đúng điều kiện và căn cứ pháp lý được quy định rõ trong Điều 125 Bộ luật Lao động 2019 (vẫn đang là căn cứ pháp lý mới nhất năm 2025). Điều này nhằm đảm bảo tính công bằng, minh bạch trong quan hệ lao động, đồng thời bảo vệ cả người lao động và doanh nghiệp.

1. Điều kiện để sa thải nhân viên hợp pháp

Doanh nghiệp (NSDLĐ) chỉ được phép áp dụng hình thức kỷ luật sa thải khi đồng thời đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:

• Người lao động có hành vi vi phạm nghiêm trọng quy định trong nội quy lao động, được ban hành và đăng ký hợp pháp.
• Có chứng cứ rõ ràng về hành vi vi phạm (biên bản, xác nhận, chứng từ, hình ảnh, video, v.v.).
• Người lao động được tham dự buổi họp xử lý kỷ luật và có quyền tự bào chữa, mời luật sư hoặc đại diện công đoàn.
• Doanh nghiệp thực hiện đúng trình tự xử lý kỷ luật lao động theo Điều 70 Nghị định 145/2020/NĐ-CP, có lập biên bản, thông báo, và quyết định rõ ràng.
• Thời hiệu xử lý kỷ luật không vượt quá 6 tháng kể từ ngày xảy ra vi phạm (hoặc 12 tháng nếu liên quan đến tài chính, tài sản).

Nếu doanh nghiệp xử lý thiếu bất kỳ điều kiện nào ở trên, quyết định sa thải đều được coi là sa thải trái pháp luật, và người lao động có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện để đòi lại quyền lợi hợp pháp.

2. Các trường hợp được pháp sa thải nhân viên hợp pháp

Căn cứ vào Bộ luật Lao động 2019, người sử dụng lao động được quyền sa thải nhân viên trong các tình huống sau (đã được pháp luật công nhận là hợp pháp):

Lưu ý: Các lý do chính đáng được chấp nhận thường bao gồm: thiên tai, hỏa hoạn, bản thân hoặc người thân bị bệnh có xác nhận y tế, hoặc các sự kiện bất khả kháng khác theo luật định.

Ví dụ minh họa: Một nhân viên tự ý nghỉ việc 10 ngày liên tiếp và không có đơn xin phép hoặc lý do chính đáng. Nếu doanh nghiệp có đầy đủ bằng chứng, họ hoàn toàn có quyền ra quyết định sa thải hợp pháp. Tuy nhiên, nếu nhân viên chứng minh được họ nghỉ do bệnh và có giấy xác nhận y tế, quyết định đó sẽ bị xem là trái luật.

>>> Xem thêm: 

• Cách Xử Lý Khi Nhân Viên Nghỉ Việc: Quy Trình Và Lưu Ý
• Nghỉ Việc Không Báo Trước: Doanh Nghiệp Xử Lý Thế Nào?
• Cách Báo Giảm BHXH Khi Lao Động Nghỉ Việc
• Thủ Tục Chốt Sổ Bảo Hiểm Xã Hội Cho Người Lao Động Nghỉ Việc

III. Quy trình sa thải nhân viên đúng luật

Để quy trình sa thải nhân viên diễn ra đúng luật, doanh nghiệp phải tuân thủ đầy đủ quy trình xử lý kỷ luật lao động theo quy định tại Điều 122 và Điều 123 Bộ luật Lao động 2019, cùng hướng dẫn chi tiết tại Nghị định 145/2020/NĐ-CP.

a. Quy trình sa thải nhân viên đúng luật

b. Hồ sơ và giấy tờ bắt buộc trong quy trình sa thải

Để đám bảo tính hợp pháp và minh bạch, doanh nghiệp cần lưu giữ ầy đủ các hồ sơ sau trong hồ sơ kỷ luật lao động:

• Biên bản vi phạm, hình ảnh hoặc chứng cứ liên quan.
• Thông báo mời họp xử lý kỷ luật lao động.
• Biên bản họp xử lý kỷ luật (có chữ ký của các bên).
• Quyết định xử lý kỷ luật (sa thải).
• Biên bản bàn giao công việc, quyết toán lương, bảo hiểm.
• Tài liệu chứng minh doanh nghiệp đã tuân thủ quy trình đúng luật (có xác nhận công đoàn nếu có).

Lưu ý: Doanh nghiệp không được phép sa thải nhân viên ngay lập tức sau khi phát hiện vi phạm. Việc xử lý phải đảm bảo trình tự, thời hạn, quyền tự bảo vệ của người lao động, và tuyệt đối không được phân biệt đối xử, xúc phạm danh dự người lao động trong suốt quá trình.

c. Thời hiệu xử lý và trách nhiệm của doanh nghiệp

🔗 Thời hiệu xử lý kỷ luật sa thải (Theo quy định mới nhất tại Điều 123 Bộ luật Lao động 2019)

• Thời hiệu xử lý kỷ luật là 06 tháng kể từ ngày xảy ra hành vi vi phạm.
• Nếu hành vi liên quan đến tài chính, tài sản, hoặc tiết lộ bí mật kinh doanh – thời hiệu được kéo dài lên đến 12 tháng.
• Khi người lao động đang nghỉ ốm, nghỉ thai sản, bị tạm giam... thời hiệu xử lý sẽ tạm ngưng và tiếp tục sau khi họ trở lại làm việc.

🔗 Trách nhiệm của doanh nghiệp khi sa thải nhân viên

• Thanh toán đủ tiền lương, phép năm, phụ cấp và các khoản khác còn nợ.
• Hoàn tất thủ tục chốt sổ và trả sổ BHXH cho người lao động.
• Cấp quyết định chấm dứt hợp đồng lao động để làm căn cứ cho người lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp.
• Lưu hồ sơ kỷ luật lao động tối thiểu 5 năm để phục vụ thanh kiểm tra hoặc tranh chấp lao động nếu phát sinh.

>>> Xem thêm:

• Top 10+ Khóa Học Nhân Sự Online và Offline Tốt Nhất
• Lộ Trình Học Quản Trị Hành Chính Văn Phòng Từ Cơ Bản Đến Nâng Cao
• Lộ Trình Học Nghiệp Vụ Bảo Hiểm Xã Hội Hiệu Quả Cho Người Mới
• Lộ Trình Học Hành Chính Nhân Sự Cho Người Mới Bắt Đầu

IV. Sa thải trái luật: hậu quả pháp lý và hướng khắc phục

Bên cạnh đó, vẫn có nhiều trường hợp sa thải nhân viên trái pháp luật khiến ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi của người lao động mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nghiêm trọng cho doanh nghiệp,

a. Khi nào được xem là sa thải trái luật

Sa thải bị coi là trái pháp luật khi doanh nghiệp vi phạm một trong các điều sau:

• Không chứng minh được hành vi vi phạm của người lao động;
• Không tuân thủ quy trình xử lý kỷ luật (thiếu biên bản, không có sự tham gia của công đoàn…);
• Không thông báo, không tổ chức họp xử lý kỷ luật đúng quy định;
• Sa thải vì lý do cá nhân, giới tính, mang thai, hoặc nghỉ ốm có giấy tờ chứng minh hợp lệ;
• Sa thải khi người lao động đang nghỉ phép, nghỉ ốm hoặc trong thời gian bị tạm giam chưa có kết luận.

Những trường hợp trên đều bị xem là sa thải trái luật, và người lao động hoàn toàn có quyền yêu cầu khôi phục công việc hoặc bồi thường thiệt hại.

b. Hậu quả pháp lý doanh nghiệp mắc phải

• Buộc nhận người lao động trở lại làm việc và trả lương, đóng BHXH, BHYT, BHTN cho toàn bộ thời gian người lao động không được làm việc;
• Bồi thường ít nhất 2 tháng tiền lương theo hợp đồng lao động;
• Nếu người lao động không muốn trở lại, NSDLĐ phải trả trợ cấp thôi việc + bồi thường thêm ít nhất 2 tháng lương;
• Trong một số trường hợp, còn có thể bị xử phạt hành chính từ 10 - 75 triệu đồng theo Nghị định 12/2022/NĐ-C

V. Quyền lợi và lưu ý quan trọng cho người lao động

Trong quá trình làm việc, không ít người lao động rơi vào tình huống bị sa thải mà chưa hiểu rõ về quyền lợi hợp pháp của mình. Việc nắm vững các quy định pháp luật không chỉ giúp người lao động bảo vệ quyền lợi cá nhân, mà còn tránh bị xử lý kỷ luật sai quy định.

a. Quyền lợi của người lao động khi bị sa thải

Theo Bộ luật Lao động 2019 và Nghị định 145/2020/NĐ-CP, người lao động bị sa thải hợp pháp vẫn có thể được hưởng một số quyền lợi sau:

• Nhận đủ tiền lương cho những ngày đã làm việc đến thời điểm bị sa thải;
• Được chốt và trả sổ BHXH, sổ BHTN, BHYT theo quy định;
• Nếu doanh nghiệp sa thải trái luật, người lao động có quyền:

        + Yêu cầu quay lại làm việc và được trả đủ lương, đóng BHXH cho thời gian bị mất việc;

        + Yêu cầu bồi thường thiệt hại, ít nhất bằng 2 tháng tiền lương theo hợp đồng lao động;

        + Nếu không muốn quay lại, vẫn được nhận trợ cấp thôi việc + khoản bồi thường bổ sung;

• Trường hợp gây thiệt hại nghiêm trọng, người lao động có thể khởi kiện ra Tòa án Lao động để đòi quyền lợi hợp pháp.

b. Những lưu ý quan trọng

Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình, người lao động cần ghi nhớ:

• Không tự ý nghỉ việc khi chưa có quyết định chính thức bằng văn bản;
• Yêu cầu doanh nghiệp cung cấp hồ sơ, biên bản họp xử lý kỷ luật để kiểm tra tính hợp pháp;
• Giữ lại hợp đồng lao động, bảng chấm công, phiếu lương - đây là bằng chứng quan trọng nếu có tranh chấp;
• Nếu nghi ngờ bị sa thải trái luật, hãy gửi đơn khiếu nại lên Thanh tra Lao động hoặc khởi kiện ra Tòa án nhân dân cấp huyện nơi doanh nghiệp đặt trụ sở;
• Có thể nhờ luật sư hoặc tổ chức công đoàn hỗ trợ tư vấn, hướng dẫn hồ sơ và thủ tục pháp lý.

VI. Tổng kết

Việc sa thải nhân viên hợp pháp không chỉ là quyền của người sử dụng lao động mà còn là nghĩa vụ tuân thủ luật lao động mới nhất nhằm đảm bảo công bằng cho cả hai bên. Doanh nghiệp cần nắm rõ điều kiện, quy trình và căn cứ pháp lý trước khi ra quyết định, trong khi người lao động cũng nên hiểu quyền lợi của mình để tránh bị xử lý sai quy định.

Đừng quên theo dõi LÊ ÁNH HR để cập nhật thêm nhiều bài viết chuyên sâu về quản trị hành chính – nhân sự, C&B, KPI và phát triển năng lực nghề nghiệp!

                                                                           ------------------------- 

Nếu bạn muốn phát triển sự nghiệp trong lĩnh vực nhân sự, hãy tham gia các khóa học tại Lê Ánh HR. Các khóa học này không chỉ giúp bạn nâng cao kỹ năng mà còn liên tục cập nhật những kiến thức mới nhất. Để biết thông tin chi tiết, bạn vui lòng liên hệ với chúng tôi theo số hotline: 0904.84.8855 để được tư vấn trực tiếp về các khoá học này.

LÊ ÁNH HR - Nơi đào tạo hành chính nhân sự uy tín nhất hiện nay, đã tổ chức thành công rất nhiều khóa học thuộc lĩnh vực quản trị hành chính nhân sự từ cơ bản đến chuyên sâu, học viên có thể tham khảo thêm:

• Khóa Học Hành Chính Nhân Sự Chuyên Nghiệp (Online – Offline)
• Khóa Học Đào Tạo Thực Hành C&B (Cơ Bản)
• Khóa Học C&B Chuyên Sâu
• Khóa Học Bảo Hiểm Xã Hội Từ A-Z
• Khóa Học Thuế Thu Nhập Cá Nhân Chuyên Sâu
• Khóa Học Chuyên Viên Tuyển Dụng
• Khóa Học Xây Dựng Ứng Dụng KPI Và BSC
• Khóa Học Quản Trị Hành Chính Văn Phòng

Ngoài các khóa học hành chính nhân sự chất lượng thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học kế toán tổng hợp online - offline, khóa học xuất nhập khẩu online/offline chất lượng tốt nhất hiện nay.

Thực hiện bởi: LÊ ÁNH HR - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO NGHIỆP VỤ HÀNH CHÍNH NHÂN SỰ SỐ 1 VIỆT NAM