Đối Tượng Bắt Buộc Phải Tham Gia BHXH Theo Luật BHXH 2025?

Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) số 41/2024/QH15, chính thức có hiệu lực từ ngày 01 tháng 7 năm 2025, đã mang đến nhiều thay đổi mang tính bước ngoặt, trong đó đáng chú ý nhất là việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Sự thay đổi này đang tác động sâu rộng đến cơ cấu lao động, chiến lược nhân sự của doanh nghiệp và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi an sinh lâu dài của hàng triệu người lao động.

Hiện nay, việc nắm bắt chính xác và đầy đủ ai thuộc đối tượng bắt buộc phải tham gia BHXH theo luật mới là yêu cầu bắt buộc đối với mọi chuyên gia nhân sự, chủ doanh nghiệp và bản thân người lao động để đảm bảo tuân thủ pháp luật.

Bài viết này,  Lê Ánh HR sẽ phân tích chi tiết, chuyên sâu và cập nhật nhất về tất cả các nhóm đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc theo luật đã ban hành.

I. Các Đối Tượng Tham Gia BHXH Kế Thừa

Trước khi đi sâu vào những điểm mới, điều quan trọng là cần hệ thống lại các nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đã được quy định trong Luật BHXH 2014.

Về cơ bản, Luật BHXH có hiệu lực từ 01/07/2025 vẫn kế thừa phần lớn các quy định cốt lõi này, đảm bảo tính liên tục và ổn định của chính sách. Việc nắm vững nền tảng này giúp nhận diện rõ hơn những đối tượng được bổ sung và mở rộng.

Các nhóm đối tượng này tiếp tục bao gồm:

Người lao động Việt Nam có hợp đồng lao động: Đây là nhóm đối tượng phổ biến và chiếm tỷ trọng lớn nhất, bao gồm người lao động làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, xác định thời hạn, và hợp đồng lao động theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên.

Cán bộ, công chức, viên chức: Toàn bộ cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập.

Lực lượng vũ trang và cơ yếu: Gồm sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như quân nhân; công nhân quốc phòng, công nhân công an, người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu.

Người quản lý doanh nghiệp và hợp tác xã có hưởng lương: Bao gồm người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã có hưởng tiền lương.

Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã: Những người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn.

Việc duy trì các nhóm đối tượng này khẳng định sự ổn định trong chính sách an sinh xã hội, tiếp tục bảo vệ quyền lợi cho lực lượng lao động nòng cốt của nền kinh tế. Đây là cơ sở vững chắc để Chính phủ thực hiện bước đi tiếp theo: mở rộng diện bao phủ BHXH đến các nhóm lao động mới.

>>>>> Xem nhiều: Khóa học hành chính nhân sự ở Hà Nội

II. Điểm Sáng Của Luật BHXH Mới: Các Đối Tượng Mở Rộng Bắt Buộc Tham Gia

Đây chính là nội dung quan trọng nhất của Luật BHXH số 41/2024/QH15. Việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc thể hiện rõ mục tiêu của Nhà nước trong việc xây dựng một hệ thống an sinh xã hội toàn diện. Các quy định mới đã chính thức đưa những nhóm lao động mà trước đây còn nằm ngoài "lưới an sinh" vào diện được bảo vệ.

1. Chủ Hộ Kinh Doanh (Có Đăng Ký Kinh Doanh)

Đây là thay đổi có tác động lớn và sâu rộng nhất. Lần đầu tiên, chủ hộ kinh doanh được đưa vào diện tham gia BHXH bắt buộc.

Phân tích: Động thái này nhằm chính thức hóa một lực lượng lao động đông đảo. Khi tham gia BHXH bắt buộc, chủ hộ kinh doanh được hưởng đầy đủ các chế độ như hưu trí, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, tử tuất, tương tự như người lao động trong khu vực doanh nghiệp.

Tác động: Điều này vừa là quyền lợi, vừa là nghĩa vụ. Chủ hộ kinh doanh sẽ phải trích một phần thu nhập để đóng BHXH hàng tháng. Tuy nhiên, lợi ích về an sinh lâu dài khi về già hoặc không may gặp rủi ro là không thể phủ nhận.

2. Người Quản Lý, Điều Hành Hợp Tác Xã Không Hưởng Lương

Luật BHXH 2014 chỉ quy định đối tượng này tham gia BHXH bắt buộc nếu "có hưởng tiền lương". Luật mới đã bổ sung nhóm đối tượng này để đảm bảo sự công bằng và bao phủ toàn diện hơn, phù hợp với thực tế nhiều người quản lý hợp tác xã không nhận lương cố định.

3. Người Lao Động Làm Việc Không Trọn Thời Gian (Bán Thời Gian)

Luật mới đã làm rõ quy định, đảm bảo nhóm người lao động làm việc bán thời gian cũng được tham gia BHXH bắt buộc. Đây là một bước tiến quan trọng trong bối cảnh các hình thức làm việc linh hoạt ngày càng phổ biến. Việc tham gia BHXH sẽ dựa trên mức lương thực tế, đảm bảo quyền lợi tương xứng với đóng góp.

Lưu ý từ chuyên gia: Các quy định chi tiết về đối tượng mở rộng đã được chính thức hóa trong Luật số 41/2024/QH15. Tuy nhiên, để triển khai áp dụng, doanh nghiệp và người lao động cần theo dõi chặt chẽ các Nghị định và Thông tư hướng dẫn do Chính phủ và các bộ, ngành ban hành để đảm bảo tuân thủ tuyệt đối và chính xác.

III. Tác Động và Lộ Trình Áp Dụng Đối Với Hộ Kinh Doanh

Việc đưa chủ hộ kinh doanh vào diện tham gia BHXH bắt buộc là một chính sách lớn. Tác động của quy định này sẽ diễn ra trên nhiều phương diện.

Về phía Chủ hộ kinh doanh:

Nghĩa vụ mới: Phải thực hiện thủ tục đăng ký tham gia và đóng BHXH hàng tháng tại cơ quan BHXH. Mức đóng sẽ được tính toán dựa trên mức thu nhập tháng do chủ hộ kinh doanh lựa chọn (không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng và không cao hơn 20 lần mức lương cơ sở). Cụ thể, theo Nghị định 158/2025/NĐ-CP, mức đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất là 22% trên mức thu nhập đăng ký.

Quyền lợi được hưởng: Được cấp sổ BHXH, thẻ BHYT và hưởng đầy đủ 5 chế độ: hưu trí, tử tuất, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp.

Thách thức: Tăng chi phí cố định và cần làm quen với các thủ tục hành chính liên quan.

Về lộ trình áp dụng:

Một điểm đặc biệt quan trọng cần lưu ý: mặc dù Luật BHXH có hiệu lực từ 01/07/2025, riêng quy định về việc tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh sẽ được áp dụng theo lộ trình, bắt đầu từ ngày 01 tháng 01 năm 2026. Khoảng thời gian này nhằm giúp các hộ kinh doanh có sự chuẩn bị tốt nhất về tài chính và làm quen với các thủ tục cần thiết.

Chính phủ đã ban hành Nghị định 158/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về mức đóng, phương thức đóng và thủ tục thực hiện để phù hợp với đặc thù của nhóm đối tượng này.

Xem thêm: 

• HR Analytics Là Gì? Vì Sao Nên Học Phân Tích Dữ Liệu Trong Nhân Sự?
• Cách Tính Mức Đóng BHXH Cho Hộ Kinh Doanh Cá Thể
• Doanh Nghiệp Cần Lưu Ý Gì Khi Xây Dựng Bảng Lương Và Phụ Cấp
• Phân Tích Dữ Liệu Nhân Sự Là Gì? Lợi Ích Cho Doanh Nghiệp
• Nên Quản Lý Nhân Sự Trên Excel Hay Phần Mềm? So Sánh Và Gợi Ý

IV. Doanh Nghiệp Cần Đảm Bảo Tuân Thủ Quy Định Mới Như Thế Nào?

Với việc luật đã có hiệu lực, các doanh nghiệp và tổ chức cần đảm bảo đã và đang thực hiện đúng các quy định về đối tượng tham gia BHXH.

1. Rà Soát Hợp Đồng Lao Động và Thỏa Thuận Công Việc:

Đối với lao động bán thời gian (part-time): Bộ phận nhân sự phải đảm bảo rằng tất cả lao động bán thời gian đã được đăng ký tham gia và đóng BHXH bắt buộc dựa trên mức tiền lương, tiền công thực tế ghi trong hợp đồng.

Đối với người quản lý, điều hành không hưởng lương: Các hợp tác xã phải rà soát và xác định mức thu nhập làm căn cứ để đóng BHXH cho đội ngũ quản lý, dù không có "tiền lương" cố định.

2. Điều Chỉnh Quy Trình và Ngân Sách Nhân Sự:

Kiểm tra chi phí: Việc bổ sung đối tượng tham gia BHXH làm tăng quỹ lương và chi phí đóng BHXH. Bộ phận kế toán và nhân sự cần đảm bảo ngân sách đã được điều chỉnh và thực hiện đúng.

Cập nhật quy trình: Quy trình tiếp nhận nhân sự, khai báo tăng giảm lao động phải bao gồm cả các đối tượng mới. Đào tạo liên tục cho nhân viên nhân sự là điều cần thiết để tránh sai sót.

3. Duy Trì Truyền Thông Nội Bộ:

Doanh nghiệp nên thường xuyên cập nhật và nhắc lại các thông tin về Luật BHXH 2025 cho toàn thể người lao động. Sự minh bạch trong thông tin giúp người lao động hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ, góp phần xây dựng mối quan hệ lao động hài hòa.

V. Giải Đáp Thắc Mắc Thường Gặp Về Đối Tượng Đóng BHXH

Dưới đây là phần giải đáp một số câu hỏi phổ biến nhất liên quan đến đối tượng tham gia BHXH theo luật mới đã có hiệu lực.

1. Mức đóng BHXH cho chủ hộ kinh doanh được tính như thế nào?

Mức đóng được tính trên cơ sở thu nhập tháng do chủ hộ kinh doanh tự lựa chọn. Mức thu nhập này tối thiểu bằng mức lương tối thiểu vùng và tối đa bằng 20 lần mức lương cơ sở. Tỷ lệ đóng cụ thể đã được quy định trong Nghị định 158/2025/NĐ-CP, ví dụ như 22% vào quỹ hưu trí và tử tuất.

2. Người lao động có nhiều hợp đồng lao động với nhiều công ty thì đóng BHXH ra sao?

Quy định này tiếp tục được áp dụng: người lao động có từ 2 hợp đồng lao động trở lên thì đóng BHXH tại đơn vị có hợp đồng lao động giao kết đầu tiên. Tại các đơn vị còn lại, người sử dụng lao động có trách nhiệm chi trả thêm một khoản tiền tương đương với mức đóng BHXH thuộc trách nhiệm của mình vào lương cho người lao động.

3. Nếu thuộc đối tượng bắt buộc nhưng không tham gia BHXH thì bị xử phạt thế nào?

Đây là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Doanh nghiệp, tổ chức sẽ bị:

• Truy thu toàn bộ số tiền BHXH chưa đóng.
• Đóng thêm số tiền lãi phát sinh trên số tiền truy thu.
• Xử phạt vi phạm hành chính.

Trong trường hợp trốn đóng với quy mô lớn, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

4. Hợp đồng dịch vụ, hợp đồng khoán việc có phải đóng BHXH không?

Việc tham gia BHXH bắt buộc căn cứ vào bản chất của mối quan hệ lao động. Nếu một "hợp đồng dịch vụ" hay "hợp đồng khoán việc" nhưng có các yếu tố của một quan hệ lao động (quản lý, điều hành, giám sát, trả công...), thì hợp đồng đó được xác định là hợp đồng lao động và phải tham gia BHXH bắt buộc.

Luật BHXH số 41/2024/QH15 là một bước tiến dài trong việc hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội. Việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, đặc biệt với chủ hộ kinh doanh và các hình thức lao động linh hoạt, đang bảo vệ tốt hơn quyền lợi người lao động và góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Đối với Doanh nghiệp và Tổ chức:

• Duy trì rà soát định kỳ: Cần thường xuyên rà soát lực lượng lao động và các loại hợp đồng để đảm bảo tuân thủ liên tục.
• Cập nhật thông tin: Luôn cập nhật các Nghị định, Thông tư hướng dẫn mới để thực hiện đúng và đủ.
• Tìm kiếm tư vấn: Khi có vướng mắc, cần chủ động tìm đến sự tư vấn của các chuyên gia pháp lý, nhân sự.

Đối với Người lao động và Chủ hộ kinh doanh:

• Nắm vững quyền lợi: Hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình để tự bảo vệ và thực hiện đúng quy định.
• Chuẩn bị cho lộ trình mới: Đối với chủ hộ kinh doanh, cần tiếp tục lên kế hoạch tài chính để sẵn sàng cho nghĩa vụ đóng BHXH từ ngày 01/01/2026.

Việc tuân thủ nghiêm túc các quy định của Luật BHXH mới không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là nền tảng để xây dựng một môi trường lao động an toàn, bền vững và một xã hội an sinh hơn.

Hy vọng bài viết về Đối Tượng Bắt Buộc Phải Tham Gia BHXH Theo Luật BHXH 2025 sẽ hữu ích với bạn đọc.

Lê Ánh HR - Nơi đào tạo hành chính nhân sự uy tín nhất hiện nay, đã tổ chức thành công rất nhiều khóa học hành chính nhân sự tại Hà Nội/TPHCM và Online, khóa học C&B, khóa học C&B chuyên sâu, khóa học bảo hiểm xã hội, khóa học thuế TNCN chuyên sâu, khoá học chuyên viên tuyển dụng, khóa học xây dựng ứng dụng KPI và BSC khóa học quản trị hành chính văn phòng ... và hỗ trợ kết nối tuyển dụng cho hàng nghìn học viên.

Để biết thông tin chi tiết, bạn vui lòng liên hệ với chúng tôi theo số hotline: 0904.84.8855 để được tư vấn trực tiếp về các khoá học này.

Ngoài các khóa học hành chính nhân sự chất lượng thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học kế toán online - offline, khóa học xuất nhập khẩu online/offline chất lượng tốt nhất hiện nay.

Thực hiện bởi: LÊ ÁNH HR - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO NGHIỆP VỤ HÀNH CHÍNH NHÂN SỰ SỐ 1 VIỆT NAM