Người Làm Bán Thời Gian Có Phải Đóng BHXH Bắt Buộc Không?

Trong quá trình thanh tra lao động và tư vấn doanh nghiệp, một câu hỏi được đặt ra rất thường xuyên nhưng vẫn gây nhiều lúng túng trong thực tiễn: Người lao động làm bán thời gian có bắt buộc phải tham gia bảo hiểm xã hội không?

Nhiều doanh nghiệp cho rằng vì người lao động chỉ làm việc vài tiếng mỗi ngày nên không cần đóng BHXH. Một số khác lại lựa chọn ký hợp đồng cộng tác hoặc hợp đồng khoán để tránh nghĩa vụ. Tuy nhiên, cách hiểu và cách làm này có thể dẫn đến vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội, khiến doanh nghiệp bị truy thu, xử phạt hoặc ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người lao động.

Bài viết dưới đây,  Lê Ánh HR sẽ làm rõ các trường hợp người lao động bán thời gian có phải đóng BHXH bắt buộc hay không, dựa trên quy định pháp luật hiện hành (bao gồm Luật BHXH sửa đổi năm 2024, hiệu lực từ 01/7/2025), cũng như đưa ra hướng dẫn thực tiễn để doanh nghiệp và người lao động cùng hiểu đúng – làm đúng – tránh rủi ro.

I. Hình thức làm việc bán thời gian là gì? Có phải lao động hợp pháp?

Trước khi bàn về nghĩa vụ BHXH, chúng ta cần làm rõ: làm việc bán thời gian là hình thức lao động gì, có được pháp luật thừa nhận không?

Theo Điều 32 Bộ luật Lao động 2019, người lao động làm việc không trọn thời gian là người làm việc dưới mức thời gian bình thường (dưới 8 giờ/ngày, 48 giờ/tuần) theo thỏa thuận với người sử dụng lao động, và được pháp luật công nhận. Họ có thể làm việc vào một số giờ nhất định trong ngày, một vài ngày trong tuần hoặc chỉ trong một giai đoạn nhất định.

Dù thời gian làm việc ít hơn, nhưng người lao động bán thời gian vẫn là đối tượng lao động hợp pháp, được bảo vệ quyền lợi như người lao động toàn thời gian trong các vấn đề: tiền lương, điều kiện làm việc, an toàn lao động và đặc biệt là bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp (nếu đủ điều kiện).

Tóm lại, lao động bán thời gian vẫn là người lao động theo quy định của pháp luật, và việc họ có phải đóng BHXH hay không sẽ phụ thuộc vào nội dung hợp đồng và điều kiện cụ thể.

>>>>> Xem nhiều: Khóa học hành chính nhân sự ở Hà Nội

II. Khi nào người lao động bán thời gian phải đóng BHXH bắt buộc?

Theo quy định tại Điều 2, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 (được sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2024, có hiệu lực từ 01/7/2025), người lao động làm việc theo hợp đồng lao động từ 1 tháng trở lên sẽ thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc.

Vì vậy, người lao động bán thời gian sẽ phải đóng BHXH bắt buộc nếu thỏa mãn tất cả các điều kiện sau:

Có ký kết hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên với doanh nghiệp;

Làm việc thường xuyên, dù thời gian mỗi ngày không đủ 8 tiếng;

Có hưởng lương từ công việc đã ký hợp đồng.

Điều quan trọng ở đây là thời hạn hợp đồng, chứ không phải số giờ làm việc trong ngày. Điều này đồng nghĩa với việc một sinh viên làm part-time 4 tiếng/ngày nhưng ký hợp đồng lao động 3 tháng với công ty thì vẫn phải tham gia BHXH bắt buộc.

Ngoài ra, theo Công văn số 2447/BHXH-BT ngày 12/7/2023 của BHXH Việt Nam, cơ quan BHXH yêu cầu các doanh nghiệp phải đăng ký đầy đủ BHXH cho người lao động bán thời gian nếu ký hợp đồng đủ thời gian và hưởng lương theo quy định.

Khám phá chương trình đào tạo bảo hiểm xã hội tại Lê Ánh HR, được thiết kế bởi chuyên gia làm nghề trên 10 năm kinh nghiệm, hướng dẫn thực hành thực tế về BHXH, cập nhật mới nhất về quy định pháp luật. Tìm hiểu chi tiết tại đây: https://leanhhr.com/khoa-hoc/khoa-hoc-bao-hiem-xa-hoi-tu-a-z.html.

III. Các trường hợp người làm bán thời gian KHÔNG phải đóng BHXH

Mặc dù có nguyên tắc như trên, vẫn có những trường hợp hợp pháp mà người làm bán thời gian không cần đóng BHXH, bao gồm:

1. Không ký hợp đồng lao động

Nếu doanh nghiệp thuê người làm theo hợp đồng cộng tác, hợp đồng khoán việc, hợp đồng dịch vụ hoặc thỏa thuận miệng không ký bằng văn bản thì không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Tuy nhiên, việc không ký hợp đồng lao động tiềm ẩn rủi ro pháp lý cho cả hai bên. Người lao động sẽ mất quyền lợi, còn doanh nghiệp có thể bị coi là trốn tránh trách nhiệm đóng BHXH nếu bị thanh kiểm tra và xác định có quan hệ lao động thực tế.

2. Hợp đồng thử việc hoặc dưới 1 tháng

Từ ngày 01/01/2021, theo Luật Lao động mới, người thử việc không cần ký hợp đồng riêng mà có thể nằm trong hợp đồng lao động chính thức. Tuy nhiên, nếu chỉ ký hợp đồng thử việc riêng biệt (thường dưới 1 tháng), thì người lao động không bắt buộc đóng BHXH trong thời gian thử việc.

3. Người lao động đã nghỉ hưu hoặc đang hưởng lương hưu

Theo Luật BHXH và hướng dẫn tại Công văn 1734/BHXH-QLT, những người đã nghỉ hưu, dù làm thêm công việc bán thời gian, không thuộc đối tượng phải đóng BHXH bắt buộc, chỉ phải đóng BHYT theo quy định.

IV. Doanh nghiệp có bị phạt nếu không đóng BHXH cho người làm bán thời gian?

Câu trả lời là có. Nếu doanh nghiệp không đóng BHXH bắt buộc cho người lao động đủ điều kiện theo luật, dù là làm bán thời gian, thì sẽ bị coi là vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội.

Theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, các mức phạt bao gồm:

• Phạt từ 50 triệu – 75 triệu đồng đối với hành vi trốn đóng BHXH bắt buộc cho từ 1–10 người lao động;
• Bị truy thu số tiền BHXH chưa đóng, cộng với lãi chậm đóng;
• Trong một số trường hợp nghiêm trọng, doanh nghiệp có thể bị xử lý hình sự theo Điều 216 Bộ luật Hình sự.

Ngoài ra, doanh nghiệp có thể bị mất điểm chấm thầu, bị đánh giá xấu khi tham gia đấu thầu hoặc xin giấy phép nếu bị phát hiện vi phạm pháp luật lao động.

Vì vậy, việc chủ động thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH cho người làm part-time là trách nhiệm không thể xem nhẹ.

Tham khảo: 

• Giải Đáp 10 Câu Hỏi Thường Gặp Về BHXH Theo Quy Định Mới Nhất
• Thanh Tra BHXH: Các Lỗi Phổ Biến Mà Doanh Nghiệp Cần Tránh
• Cách tính BHXH, BHYT, BHTN chính xác theo quy định mới nhất
• Luật BHXH 2024 Có Gì Mới? Những Điểm Thay Đổi Quan Trọng
• Thử Việc Có Cần Đóng BHXH Không? Cập Nhật Mới Nhất

V. Người làm bán thời gian có được hưởng đầy đủ quyền lợi BHXH?

Một khi đã tham gia BHXH bắt buộc thì người làm việc bán thời gian được hưởng đầy đủ các chế độ như người làm toàn thời gian, bao gồm:

• Chế độ ốm đau;
• Chế độ thai sản (nếu đủ điều kiện);
• Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp;
• Hưu trí và tử tuất nếu đủ điều kiện về thời gian đóng và tuổi nghỉ hưu.

Tuy nhiên, vì thời gian làm việc ít và mức lương thường thấp hơn so với full-time, nên mức hưởng có thể không cao. Ví dụ: mức hưởng ốm đau, thai sản tính theo mức lương tham gia BHXH nên sẽ bị ảnh hưởng.

Dù vậy, việc tham gia BHXH vẫn giúp người lao động có quyền lợi lâu dài, ổn định và an toàn trong hành trình làm việc, đặc biệt trong bối cảnh rủi ro sức khỏe, thất nghiệp ngày càng phổ biến.

VI. Nên làm gì để đảm bảo đúng luật với người lao động part-time?

Với doanh nghiệp:

• Rà soát lại toàn bộ hợp đồng của người lao động bán thời gian;
• Nếu hợp đồng đủ điều kiện tham gia BHXH, cần thực hiện đăng ký kịp thời;
• Nên chuyển từ hợp đồng cộng tác sang hợp đồng lao động nếu có tính chất làm việc thường xuyên, ổn định.

Với người lao động:

• Chủ động yêu cầu ký hợp đồng lao động để đảm bảo quyền lợi;
• Hỏi rõ về việc tham gia BHXH khi làm việc bán thời gian;
• Lưu giữ tài liệu và bằng chứng về công việc phòng khi có tranh chấp.

Làm việc bán thời gian không có nghĩa là quyền lợi được giảm sút. Pháp luật Việt Nam ngày càng hướng tới việc bảo vệ đầy đủ quyền lợi của người lao động, dù là toàn thời gian hay bán thời gian.

Cả doanh nghiệp và người lao động cần nắm rõ quy định về BHXH để:

• Thực hiện đúng nghĩa vụ;
• Tránh vi phạm pháp luật;
• Đảm bảo quyền lợi ngắn và dài hạn.

Lê Ánh HR khuyến nghị các doanh nghiệp cần chủ động cập nhật quy định mới về BHXH theo Luật BHXH 2024 (có hiệu lực từ 01/7/2025) để quản lý lao động đúng luật và phát triển bền vững.

Tham khảo pháp lý:

• Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 (sửa đổi 2024)
• Bộ luật Lao động 2019
• Nghị định 12/2022/NĐ-CP
• Công văn 2447/BHXH-BT ngày 12/7/2023
• Công văn 1734/BHXH-QLT

Nếu bạn đang cần hỗ trợ về nghiệp vụ BHXH hoặc đào tạo nhân sự chuyên trách mảng bảo hiểm, hãy liên hệ Trung tâm Lê Ánh HR để được tư vấn và đồng hành chuyên sâu.

Lê Ánh HR - Nơi đào tạo hành chính nhân sự uy tín nhất hiện nay, đã tổ chức thành công rất nhiều khóa học hành chính nhân sự tại Hà Nội/TPHCM và Online, khóa học C&B, khóa học C&B chuyên sâu, khóa học bảo hiểm xã hội, khóa học thuế TNCN chuyên sâu ... và hỗ trợ kết nối tuyển dụng cho hàng nghìn học viên.

Để biết thông tin chi tiết, bạn vui lòng liên hệ với chúng tôi theo số hotline: 0904.84.8855 để được tư vấn trực tiếp về các khoá học này.

Ngoài các khóa học hành chính nhân sự chất lượng thì trung tâm Lê Ánh còn cung cấp các khóa học kế toán online - offline, khóa học xuất nhập khẩu online/offline chất lượng tốt nhất hiện nay.

Thực hiện bởi: LÊ ÁNH HR - TRUNG TÂM ĐÀO TẠO NGHIỆP VỤ HÀNH CHÍNH NHÂN SỰ SỐ 1 VIỆT NAM